Thêm áp lực trên Iran

Ngô Nhân Dụng

 

Tuần trước, Thủ Tướng Israel Benjamin Netanyahu cải tổ nội các. Trong chính phủ mới có Tướng Shaul Mofaz, một cựu tham mưu trưởng quân đội Israel; ông là một người sinh trưởng ở Iran trước khi trở về sống tại nước tổ của người Do Thái.

Nhiều người tin rằng đây là dấu hiệu Israel chuẩn bị cho một cuộc tấn công Iran. Trước khi đi tới một hành động quyết liệt với hậu quả sẽ làm thế giới rung chuyển, ông Netanyahu muốn cả nước đồng ý với quyết định đó, cho nên ông mời phe đối lập tham gia vào chính phủ liên hiệp. Một nhân vật thân cận với ông thủ tướng nhận xét là thời điểm tấn công Iran đã tới, vì hai lý do. Thứ nhất, đánh Iran trong một năm dân Mỹ bầu tổng thống sẽ bó buộc chính phủ Mỹ phải ủng hộ Israel. Lý do thứ hai là nếu trì hoãn mấy tháng thì Iran sẽ hoàn thành trung tâm tinh luyện nguyên tử Fordo. Cơ sở này nằm sâu 90 mét dưới núi đá, chung quanh được súng phòng không bảo vệ, hiện đã có 800 máy tinh luyện uranium và đang tăng thêm 2,000 máy nữa. Khi đó, bom của Iarael sẽ không còn phá thủng hầm được nữa.

Nói về mối đe dọa của một nước Iran có bom nguyên tử, ông Benjamin Netanyahu từng tuyên bố: Thế giới đang đối diện với một hiểm họa Hitler mới! Ông nhắc tới sự kiện trước Ðại Chiến Thứ Hai, thế giới Tây Âu đã không ngăn chặn ngay Hitler khi ông ta bắt đầu tái võ trang nước Ðức. Netanyahu không muốn bị ghi trong lịch sử như là người đã nhắm mắt trước hiểm họa của một nước Iran có bom nguyên tử, mà vị tổng thống Iran từng kêu gọi phải hủy diệt nước Israel.

Trong không khí căng thẳng đó, hôm Thứ Ba, Ðại Sứ Mỹ Dan Shapiro ra trước Luật Sư Ðoàn Israel, đã nói rằng: “Biện pháp quân sự của Mỹ đã sẵn sàng!” Nếu không đạt tới thỏa hiệp trên bàn hội nghị để thuyết phục Iran chịu sự cho Liên Hiệp Quốc kiểm soát các lò nguyên tử thì Mỹ ủng hộ việc tấn công bằng vũ lực.

Về phía Iran, trưởng phái đoàn thương thuyết Saeed Jalili trước khi lên đường phó hội vẫn cương quyết tuyên bố rằng Mỹ và các nước Tây phương không thể nào dùng bàn hội nghị để đe dọa và ép buộc Iran được!

Tại sao tình hình đột nhiên trở nên nóng hổi như vậy? Liệu Israel có tấn công Iran, như họ đã từng cho máy bay sang phá các lò luyện nguyên tử của Iraq và Syria trước đây hay không?

Trước hết, những lời nói của chính phủ Israel và ông đại sứ Mỹ tại nước này không có gì mới lạ, so với chính sách mà hai nước vẫn công bố từ trước đến nay. Chính phủ Israel nhấn mạnh họ vẫn kiên nhẫn chờ đợi kết quả các cuộc thương thuyết giữa Iran và phái đoàn đại diện cho 5 nước trong Hội Ðồng Bảo An Liên Hiệp Quốc, cộng nước Ðức (gọi là 5+1) do bà Catherine Ashton, đứng đầu về ngoại giao của Liên Hiệp Âu Châu cầm đầu. Phiên họp vào cuối Tháng Tư vừa qua tại Istanbul, thủ đô Thổ Nhĩ Kỳ được hai bên mô tả là hữu ích. Những bất đồng ý kiến sẽ được thảo luận ngày 23 Tháng Năm tại Baghdad, thủ đô Iraq. Về phía chính phủ Mỹ, Tổng Thống Barack Obama cũng từng nói không khác gì ông Ðại Sứ Shapiro: Nước Mỹ luôn luôn sẵn sàng về quân sự, nếu các cuộc thương thuyết với Iran thất bại.

Các chính sách căn bản của Mỹ và Israel không thay đổi. Nhưng nhiệt độ được hâm lên nóng hơn vì cả Israel và Mỹ muốn tạo them áp lực trên chính quyền Iran; cho họ biết phải thay đổi thái độ, trước khi đến Baghdad họp trong tuần tới. Vì sự kiên nhẫn của dân Israel có giới hạn; còn phần tổng thống Mỹ thì ông không thể để mất cự ủng hộ của các cử tri Mỹ gốc Do Thái. Ứng cử viên tổng thống đảng Cộng Hòa Mitt Romney nhiệt liệt ủng Israel và chỉ trích ông Obama không lo bảo vệ Israel đầy đủ. Khi chính hai ông Obama và Netanyahu đều bị thúc đẩy đằng sau lưng họ, thì các người lãnh đạo ở Iran phải công nhận mối đe dọa Israel tấn công các lò nguyên tử của họ là một sự thật, không phải chỉ là dọa dẫm suông.

Iran có thêm những lý do khác để nhượng bộ trong cuộc đàm phán sắp diễn ra. Các biện pháp phong tỏa kinh tế của Mỹ và các nước Âu Châu có những hậu quả tai hại càng ngày càng rõ rệt. Iran là quốc gia xuất cảng dầu thô đứng hàng thứ ba trên thế giới sau Á Rập Sau đi và Nga; nền kinh tế tùy thuộc vào tiền bán dầu. Số tiền thu nhờ dầu hỏa của Iran đang bị đe dọa sẽ bị ngăn chặn bắt đầu từ Tháng Bẩy này.

Trong việc phong tỏa Iran chính phủ Mỹ sẽ trừng phạt các ngân hàng Mỹ và ngoại quốc có liên hệ với ngân hàng trung ương của Iran, có hiệu lực từ ngày 28 Tháng Sáu. Ðiều này có nghĩa là các ngân hàng quốc tế nào lo việc thanh toán trả tiền dầu cho Iran cũng sẽ bị Mỹ ghi vào sổ đen và bị cấm làm ăn ở Mỹ. Tất nhiên Iran và các khách hàng mua dầu vẫn tìm được những ngân hàng nhỏ lo việc trả tiền, nhưng việc trang trải sẽ chậm trễ và chi phí tốn kém hơn. Các khách hàng sẽ tìm cách đi mua dầu ở nơi khác nếu thấy không đắt hơn.

Các chính phủ Liên Hiệp Âu Châu đã công bố chương trình phong tỏa dầu lửa của Iran, bắt đầu từ Tháng Bẩy này. Tới lúc đó, các hãng dầu của Âu Châu sẽ ngưng mua của Iran, và các công ty bảo hiểm Âu Châu cũng ngưng không bảo hiểm cho các tầu chở dầu do Iran xuất cảng. Iran xuất cảng mỗi ngày 2.2 triệu thùng dầu mà Âu Châu mua 600 ngàn thùng, gần một phần ba. Nhưng hệ quả lớn của việc phong tỏa là vấn đề bảo hiểm.

Phần lớn các tầu chở dầu trên thế giới được các công ty Âu Châu bảo hiểm. Khi Âu Châu phong tỏa thì các bến cảng khắp thế giới có thể ngưng không chịu cho tầu chở dầu Iran cập bến nữa. Nếu xẩy ra tai nạn chảy dầu khắp bến cảng thì ai lo trả tiền tẩy uế? Các công ty bảo hiểm khác, không của Mỹ hay Âu Châu, cũng sẽ khó tiếp tục bảo hiểm cho tầu chở dầu Iran, vì tất cả các công ty bảo hiểm trên thế giới đều phải được “tái bảo hiểm” để giảm bớt rủi ro. Mà việc tái bảo hiểm từ lâu đều do các công ty Âu Châu phụ trách.

Một hậu quả là dầu do Iran bán ra ngoài sẽ gặp khó khăn, khiến các khách hàng sẽ đi tìm nguồn cung cấp mới. Hiện nay các nước mua dầu của Iran nhiều nhất là Trung Quốc, Ấn Ðộ, Nhật Bản, Hàn Quốc, mỗi nước mua từ 220 đến 550 ngàn thùng dầu của Iran mỗi ngày.

Cho nên chính phủ Iran phải nhìn thấy việc phong tỏa sẽ bắt đầu gây khó khăn cho túi tiền của chính họ, kể từ đầu Tháng Bẩy năm 2012. Các nước Tây phương có thể lợi dụng tình trạng đó ép Iran phải thỏa hiệp nhiều hơn trong phiên họp tuần tới.

Một dự thảo của Nga đề nghị những thỏa hiệp đi từng bước một, mỗi bên sẽ nhượng bộ trên từng bước để trao đổi và tạo thêm tin tưởng. Iran đang muốn Âu Châu nhượng bộ ngay bằng cách ngưng việc phong tỏa dầu lửa, nhưng điều này khó được chấp thuận vì cả guồng máy phong tỏa đang sắp sửa chạy rất khó ngừng. Chỉ khi nào Iran đồng ý để cơ quan Nguyên tử lực Liên Hiệp Quốc (IAEA) kiểm tra tất cả các lò luyện nguyên tử, bảo đảm không biến chế các uranium đã tinh luyện thành vũ khí, thì các quyết định phong tỏa của Liên Hiệp Quốc và của Âu Châu mới được nới lỏng. Khi nào IAEA xác nhận tất cả các lò luyện nguyên tử của Iran đều chỉ nhằm mục đích dân sự thì đến lượt Mỹ sẽ bãi bỏ việc phong tỏa.

Chính phủ Iran có thể nào chấp nhận các thỏa hiệp như vậy hay không?

Trong giới lãnh đạo Iran cũng có phe diều hâu và phe bồ câu. Nhiều khi họ chống nhau không phải vì lập trường khác biệt mà còn vì tranh giành quyền lực và ảnh hưởng. Trước đây, khi Tổng Thống Barack Obama đề nghị một giải pháp là đem các chất uranium đã tinh luyện của Iran ra chứa ở nước ngoài, thí dụ Thổ Nhĩ Kỳ, để biết chắc sẽ không được biến chế thành bom nguyên tử; ông Tổng Thống Iran Ahmadinejad đã tỏ ý có thể chấp nhận. Nhưng ngay sau đó lãnh tụ tôn giáo tối cao Ali Khamenei đã lên tiếng phản đối, có thể chỉ vì muốn chứng tỏ chỉ có ông ta mới là người cầm chìa khóa trong vấn đề nguyên tử.

Nhưng vào Tháng Hai vừa qua, lãnh tụ Khamenei đã tuyên bố: Việc chế tạo bom nguyên tử là một tội lỗi, trái với luật Hồi Giáo. Ông Khamenei cũng phát hành một “giáo lệnh” với ý kiến lên án việc chế tạo bom nguyên tử. Ðiều đáng chú ý là những ý kiến trên được đưa ra sau khi Tổng Thống Mỹ Obama tuyên bố ông muốn chính phủ Iran nói rõ ràng họ không có ý định chế tạo bom nguyên tử.

Người ta không thể hoàn toàn vào lời tuyên bố của ông Khamenei, vì thao luật Hồi Giáo, một tín đồ có quyền nói dối nếu cần bảo vệ niềm tin, thí dụ nếu kẻ thù đe dọa thì cứ chối mình không theo Hồi Giáo cũng được. Nhưng ý kiến của ông Khamenei có thể làm cho chính phủ và chế độ ở Iran không bị mất mặt nếu họ chấp nhận thỏa hiệp với các nước Tây phương; với các biện pháp bảo đảm họ không thể chế tạo bom nguyên tử, như Bắc Hàn đã thành công. Mặt khác, họ cũng phải thấy rằng một quốc gia có thêm bom nguyên tử như Bắc Hàn thì cũng không khá gì hơn, dân vẫn đói, mà các lãnh tụ vẫn bị cả thế giới tẩy chay không coi ra gì cả!

Cho nên người ta có thể hy vọng cuối cùng Israel sẽ không cần phải tấn công Iran.